Luk 12 | WSK | STEP | Kariimet suen biya nunguningkiri biguwuman nunumi kitituwuman, ale nunumi nusuwik te sanamikasan. Kam mu te Jesus giram ale ko olekem nunga maonam, “Nina Pharisee nunga yeast ko sinar talko! Ani nunga kawel kilek ko balsam.

Luke 12

Ikia kawel ko sinar tanakko

(Mat 10:26-27)

1 Kariimet suen biya nunguningkiri biguwuman nunumi kitituwuman, ale nunumi nusuwik te sanamikasan. Kam mu te Jesus giram ale ko olekem nunga maonam, “Nina Pharisee nunga yeast ko sinar talko! Ani nunga kawel kilek ko balsam. 2 Mel suen la yumura te aniso, mu udagi te wetang te aratukko. Mel suen la kari iramurman se aniso, mu udagi te kariimet ko ikimonko. 3 Buta se den suen biya nina yumura te balman, mu udagi te kariimet wetang te ikimonko. Den suen biya nina kasiksi te balman, mu udagi te wetang te sanami se biyala balmonko. ^{▼▼Luke 12:1-3 Matthew 10:25-26 ago arikko.}

Ana Kaem la ko nguanganakko

(Mat 10:28-31)

4 “Aga sikisaki, ani iwita ninga manorsam, nina kariimet me nunga nguangaralko. Mu awuk, nuna ningimik guang la momon se kuerukko terong maman, bare udagi mel bo ago ningimik te betemonko me terong maman. Se me nunga nguangaralko. Mena. 5 Ani Kari nina ko nguangaralko mu ninga kausekko, mu Kaem. Nu ninga moruk se kueral se tama ningi ninga warukko terong mam. Se ani ninga manorsam, noko la nguangaralko! ^{▼▼Luke 12:5 James 4:12 ago arikko.}

6 “Nina ikisan, inanganang gotektek 5 mu toea ilagala te am dianakko. Bare Kaem bo ta me kuamili sapurukko. 7 Mena. Nu nenenga nemene gawa awilaya nisipiling te aniso mu nu ko iki saposo. Buta se me nguangaralko. Nina inanganang gotektek mu ninguru nunga kiaman.

Jesus ko nup am wetang te balnakko, me nguanganakko

(Mat 10:32-33; 12:32; 10:19-20)

8 “Ani ninga manorsam, kari awiriya aninga aip kariimet nomokete baluk, mu Kari ko Kuriang mu Kaem ko engel alo nomokete kari mu ko nup karogo balukko. 9 Bare ani kari awiriya kariimet nomokete ani buring aisuk, mu Kari ko Kuriang betelatala Kaem ko engel alo nomokete kari mu buring tuokko.

10 “Kari awiriya Kari ko Kuriang balu maguwurok agi mu, noko ikup mu Kaem siwurokko. Bare kari awiriya Korang Bur ko ura biriruwurok, ale me ko gomang ningi nunguning aruk, mu Kaem noko memek mu me ta siwu warukko.

11 “Udagi te nuna ninga diruwumon ale synagogue ko kari bibiya agi, kari supuling saki nomokete nengerak namomon se isa ningarmon, mu tom mu te nina me nguangaralko. Ale den koma aguwaya balalko mu ko ikia me ninga morukko. 12 Mu awuk, tom mu te Korang Bur kota ikia ningaruk se te munakaralko.”

Kari ko manga mel ago, bare nu sinar mena

13 Kari bo kariimet motam biya ningi bagaram mu Jesus maonam, “Kari biya,” mam, “aninga angamang ni aga laun manaru se nanga nainet kueram wore ko mel aniso wore kusumuri paguk ale sang aisukko,” mam.

14 Bare Jesus nu maonam, “Aga bo, mu awuk ko se? Awiri balam se ani ikup yaman suwuta wore nungekko ni balsam?” 15 Jesus uwuta balam ale asele nu kariimet suen la nunga maonam, “Ninguru sinar talko! Mel suen biya ko nengemang me barasukko! Kari kumik mel suen biya umu te bagara yawara me arigokkowo. Mena.”

16 Asele Jesus den ira bo nunga maonam, “Tom bo te kari bo kumik manga mel terong la, wore ko ningam ningi na inang suen biya nunguning kapa waram. 17 Se nu kota numi isarukaso, ‘Ani pa awuk maikko? Ani kawam ito aga na inang te gi tugu awurekko wore mena,’ mam. 18 Ale kuamin tuguwa ikiam, 'Aa, ani ikiem bo! Aga kawam na inang te awura ko wore parasuwurik ale aking biyala kalikko,' mam. 'Ale aga na inang mel suen la mu ningi awurekko. 19 Asele balik, “Ani kari ikia ago pa! Ani na mel inang yar suen biya ko mu terong mam. Aria, aeman sapa se, na yu no se, amilmil te bagirikko!”'

20 “Bare Kaem kari mu maonam, ‘Ni kari ngualara pa!’ mam. ‘Aitakta turom imitang te ni kuarko! Se nika mel suen biya nunguru burangi beterem sumu kari saki gimon ale te amilmilomonkowo!’ ma balam.”

21 Se Jesus den mu iwita nukum kaolam, “Kari bo kumik guang mel suen biya bolala awuso ale kota numi ko te sinar taso, bare mel nunguning Kaem kote mu nu me agotala giso ale bolala awuso, mu kari umutang mu kari ikia sinar mena bo ani ko dugu duap balem mu turantala. Mu nu Kaem koma te kumik mel mena.” ^{▼▼Luke 12:15-21 Nangimik mel ago bagara: Mat 6:19-21; 1 Tim 6:9-10,17; James 4:13-15.}

Nangimik guang bagara ko ikia me nanga morukko

(Mat 6:25-34)

22 Jesus ko olekem nunga maonam, “Buta se ani ninga manorsam, nina ningimik guang ko mel ko ikia tawun biya me ninga moruk ale me balalko, ‘Ana anape nanak? Ana anape te nainimi erenakko?’ ma me balalko. 23 Na yu mu mel gotek. Bare nanga nadera mu asele mel biya. Guang ana nangimik te ira ko mu mel gotek, bare nangimik nunguningkiri mu asele mel biya. 24 Nina inanganang nunga ikialko. Nuna inang me asursan, na me bolala awusan. Nuna kawam nunga na te awura ko mu mena tala. Mu Kaem kota na nungarso. Bare nina mu kariimet, nina inanganang mu ninguru nunga kiaman! Se Kaem ninguru ninga sinar taukko.

25 “Nina ali imi te kam maiya biya bagaralko ningamin tugu gurugumu lagaral, mu nina nengeta ninga tom sang ago kunasaral ale te bagaralko terong i? Mu mena. 26 Nina mel gotek guyak suwuta mu betera ko me terong. Buta se awuk se nina mel suen biya ko ikia ninga moa lagoso?

27 “Nina tam sisik am nongota pagasan tarigisan wore nunga ikialko. Nuna ura me tasan, aking nongota nunga guang me nungursan burangasan. Mena. Bare ani ninga manorsam, girakala Solomon bala mel yawarakala nunguningkiri bitakaso, bare tam sisik wakala am tarigisan imi mu, nunga ariga mu noko bala mel ko ariga mu kiaman. 28 Kaem uwutata tam sirsir mu bala tuso. Se melmasak umutang mu am aitakta ko. Se ukirok se batutumumon se marakuk se tama ningi warmon se kanirukkowo. Se nina kariimet mu ikisan, nu me ninga sinar taukko se ye? Mu nu ninguru ninga sinar taukko pa! Nina nengemang ningi nunguning mu katirta agila pa!

29 “Nina ikia me ninga morukko! Ale yu inang nalko mu ko ikia biyala me talko! 30 Kariimet Kaem ko me ikisan mu mel mu ko ikia biyala betesan ale ko sor gi lagasan. Bare nina suwuta me beteralko! Mu awuk, nenenga Nenet mu nina mel uwutata talko mu maingkala ko ikiam. 31 Nina mu Kaem ko kingdom mu mel gira ko balal ale ko sail tagiralko, umutang mu nu na inang se ningimik guang mel karogo ningarukkowo.

Duruk wonong ko mel ningo mu ni te loagerko

(Mat 6:19-21)

32 “Nina aninga sipsip motam gotek alo, nina me nguangaralko. Mu awuk, ninga Nenet kingdom ningarukko maingkala den nungam se aniso. ^{▼▼Luke 12:32 Jesus ko sipsip nunga sinar taukko: John 10:11, 27-28.} 33 Se nenenga mel suen la dia saparal, ko manga koma tal, ale kari nungumik mel mena mu nungaralko. Ninga mel yawara yawara mu duruk wonong te bolala awural se mu te tom suen biya yawarakala anirukko. Duruk wonong te tere kari tairuk me ninga mel tere nauk, dagor silale betela me maguwumonko. 34 Butata beteralko. Mu awuk, kuwim ninga melmasak yawara yawara te aniruk umutang te tala, ninga nengemang motam agotala te anirukko.

Ura kari sinar tamonko den

35 “Nina ura talko ninimi nungal, guang patungal ale kinikan ningi tugumal, ale galep kasaral ale sinar ago bagaralko. 36 Ura kari alo nunga kari biya imet kari numi gia ko yu inang biya ko namaram, wore peleruk tairukko sinar ago kimi betesan iwitata, nina sinar ago bagaralko. Se tairuk ale songkuring moruk, mu ura kari tairatela kagarmonko. 37 Kari biya mu tairuk ale ko ura kari sinar ago bagomon se nungarkuk, mu ura kari mu amilmilomonko. Ani nunguningta ninga manorsam, nu ko ura kari nunga manuk se dagimon se nu kota ko guang patungok ale ko kinikan tugumok, ale na nungaruk se namonko. 38 Nu mung luan tairuk agi, tarak niarukko ko kam te tairuk agi, ale nuna sinar ago bagomon se nungarkuk, mu nuna amilmilomonko.

39 “Nina den imi ko ikia talko: Kawam kotam nu worem motam awilaya tere kari te tairukko ko ikiok, mu nu loaga se baguruk, se tere kari tairuk mu ko kawam me barukuk ale me ningi kasu nagurokko. 40 Uwutatala, nina betela sinar ago bagaralko. Mu awuk, Kari ko Kuriang tairukko mu, tom bo nina nu me te tairukko masan umutang te nu tairukko.”

Ura kari ningo se ura kari memek nunga den ira

(Mat 24:45-51)

41 Se Peter Jesus isuam, “Kari Biya,” mam, “ni ana olekem la den ira imi nanga manorsam agi, imikiri saki mu ago nunga manorsam a?”

42 Se Kari Biya balam, “Ura kari ikia ago mu nu ko kari biya ura kuting te beteram mu ninguru bitarso. Se ko kari biya nu manuk, ‘Ni aninga ura kariimet sang nunga bitaru se, nunga na inang ko tom diram te la nungaru se no se bagomonko,’ ma balu se namuruk sor bo te laga, 43 peleruk tairuk, ale ko ura kari mu ura yawarakala towuruk se arigok, umutang mu koma yawara tuok se amilmilurukko. 44 Ani den nunguning ninga manorsam, nu ura kari mu baluk se ko melmasak suen biya bitaru se bagurukko.

45 “Bare kari ura bitaruwaram mu kuamin ningi la iwita baluk, ‘Aninga kari biya mu tairate me tairukkowo,’ ma baluk, ale barasuk ura kariimet nunga mora maguwura duap bitiruk, ale na yu no se, yu nauk nguala se baguruk, 46 mu tom nu ko kari biya me te tairukko i maso ale noko me kimi beteso mu te, ko kari biya tai aratukko. Ale iluwok moa maguwurok, ale karuk se kuring batoga kari motam sang kuwim te anisan mu nongote namurukko.

47 “Uwutatala, ura kari nunga kari biya den nunga maonam bare nuna me karo tuman, mel ko balam bare me beteman agi mu, nunga kari biya kilek mu ko koma yaman biyala nungarukkowo. 48 Bare ura kari nunga biya nunga bitaruwara owore gomang me ikiman, ale munan memek saki ko koma ikup ta ko wore beteman agi mu, nunga kari biya kilek mu ko koma yaman katirta nungarukkowo. Kari awiriya ura biya tuman, mu ko isa biyala tumonko. Nunguningta, mel biyala kari bo kuting te beteman, mu ko isa am biyala tumonko.

Jesus tairam mu te kariimet nunumi pagarmon ale nunumi ago kagermonko

(Mat 10:34-36)

49 “Ani tama ali ewere te uwirekko tairem, se tairatela uwirek se buluk palagukko angamang aniso! 50 Ani ikup biyala giekko ^{▼▼Luke 12:49 Juda alo nunga bala te, ikup ta ta ko den mu gurugukasan anuwa tata ko den mu te balukasan (baptism).}, se ani ko aeman sisiso se tairatela giekko angamang aniso!

51 “Nina ikisan ani ali ewere te kager menawurik ale marolila nungarikko tairem e? Bare mena. Ani ninga manorsam, ani tairem mu te kariimet nunumi pagarmon ale nunumi karogo kagermonko. 52 Aitak tom imitang nama tom udagi, mu kawam suwanta ko kariimet 5 agi mu nunumi pagarmon, ale ilagala barasomon ilagala suwan mu arungak kagermonko, se ilagala suwan mu barasomon ilagala mu arungak kagermonko. 53 Nuna nunumi pagarmon ale nuet namar ilak kageruruk, se namar nuet ilak kagerurukko. Betelatala, nuam nanawus ilak kageruruk, se nanawus nuam ilak kagerurukko. Se nome noton ilak kageruruk, se noton nome ilak kagerurukkowo.”

Munan aitakta aratoso mu munan udagi aratukko mu ko sinar nangarso

(Mat 16:2-3)

54 Jesus koma gurugu kariimet nungaram ale nunga maonam, “Nina taiti nuwi koma worem kapara mu te arigisan mu nina balsan, ‘Tuwik tairukkowo!’ masan. Se diram, tuwik taiso. 55 Aking daula biya koma south mu te taiso mu nina balsan, ‘Worem aora biya kapurukkowo!’ masan. Se butata beteso. 56 Nina kawel kari! Nina ali se taiti te mel aratoso ko sinar woresan. Se aitak tom imi te mel aratoso, mu nina te ikial ale sinar ago bagaralko, bare awuk se nina mel mu ko me sinar woresan?

Ka bo ilak nengemang suwan awuralko

(Mat 5:25-26)

57 “Awuk se nina ikia ningo te bagaralko mu me tutesan ale me te bagasan? 58 Ni ikup beterem agi se, kari bo ni den ningi ka bitirukko kerak namawuruk, mu tom ni,na ilagala lage te namawasan mu te la den munakaral nungalko. Mena mu, kari umu ni ka gurisiruk kerak den ariga tutera ko kari kuting te ka bitiruk, se kari umutang nu dirdir kuting te ka bitiruk, se dirdir kerak nama talipara ningi ka sapurukkowo. Ani nika manorsam, ni kuwim umutang te la baga laga, ka ikup suen la kutuwu sapar, mu asele ni aratukowo!”

59